O co chodzi z Qi, czyli o medycynie chińskiej oczami naukowca

Trudno podać prostą i jednoznaczną definicję Qi. W chińskim zapisie ideogram Qi przedstawia opar nad (gotującym się) ryżem. Jest to jednak idea, a nie dosłowna definicja. Najczęściej spotkamy tłumaczenia takie jak „energia”, czy „siła życiowa”. Nie są to tłumaczenia zupełnie właściwe; za bardziej adekwatne tłumaczenie przyjmuje się „gaz” lub „oddech”. Przedstawienie Qi jako oparu nad ryżem podkreśla również jego dwoistą naturę – materialną i niematerialną, kojarzyć się więc może też z połączeniem pożywienia (materii) i oddechu (oparu). Skojarzeniem całkiem na miejscu jest „tchnienie życia”, a stąd już może bliżej do utartego i zwyczajowego nazywania Qi „energią”.

Chińskie przekazy klasyczne powstawały na przestrzeni kilku tysięcy lat – były zmieniane, obalane, przekształcane, wzbogacane, aż do naszych czasów. Nie były nigdy i nie są także dziś, prawdą objawioną – ale są zbiorem obserwacji świata i próbą uporządkowania zasad nim rządzących, z całkiem pokaźnym stażem i godnym poszanowania rodowodem. Znajdziemy tam także bogactwo filozoficzne i kulturowe – wpływy buddyzmu, taoizmu oraz konfucjanizmu… Dominujący, przebijający się przez różne chińskie filozofie pogląd mówi o tym, że natura podąża za cyklicznymi wzorcami, które mogą stanowić wskazówkę w życiu ludzi; na przestrzeni wieków i wydarzeń w różny sposób definiowano i opisywano te wzorce/cykle oraz przypisywano im różne interpretacje względem wartości moralnych, jakimi miałby kierować się człowiek.

Chińczycy w postrzeganiu świata lubili posługiwać się podziałem na 3. Świat na przykład można z grubsza podzielić na 3: na NIEBO i ZIEMIĘ oraz CZŁOWIEKA pomiędzy tymi dwiema domenami. Ten podział jest prosty i użyteczny w porządkowaniu wielu teorii i koncepcji. Znowu: jest to podział ideowy, a nie materialny i dosłowny. Dlatego mówimy o metafizyce chińskiej, chociaż poznając ten system coraz lepiej, widzę w nim bardzo konkretnie uporządkowany system naukowy, a nie ezoteryczny, jak jest często i moim zdaniem niesłusznie postrzegany.

Chcąc w jak najprostszy i najkrótszy sposób powiedzieć czym zajmuje się metafizyka chińska jako nauka, odpowiedziałabym: badaniem przepływu Qi i zależności zarządzających tym przepływem.

I tutaj pomocny i porządkujący jest podział na 3:
Chińczycy badali/opisywali przepływ Qi i jego cykliczność w czasie – tym zajmują się chińska astrologia i sztuka czytania czasu (systemy takie jak BaZi czy ZeRi). Ta gałąź chińskiej metafizyki może odzwierciedlać POZIOM NIEBA
Chińczycy badali przepływ Qi w ciele – tym zajmuje się medycyna chińska oraz bazują na tym techniki medytacyjne i sztuki walki. Ta gałąź odzwierciedla POZIOM CZŁOWIEKA 
Chińczycy badali przepływ Qi przez przestrzenie, w znaczeniu miejsc fizycznych i geograficznych – i tym zajmuje się FengShui, co w powyższym podziale odzwierciedla POZIOM ZIEMI.

Wszystkie te systemy są ze sobą pokrewne, w każdym z nich spotkamy się z podstawowymi teoriami, takimi jak 5 przemian (5 elementów), chińskim kalendarzem i związanym z nim zodiakiem, który jest tożsamy z zegarem obiegu energii i cyklem dobowym w naszym ciele, a
jednocześnie odnosi się do kierunków geograficznych itp itd… Jednym zdaniem ten system metafizyczny jest bogaty i można w nim wyróżnić wiele współgrających ze sobą narzędzi i koncepcji.

Poznając ten mimo wszystko egzotyczny dla nas system naukowy, doceniam w nim jego wyjątkową uniwersalność – czuję, że w naszym zachodnio-naukowym świecie, obecnie przeżywającym pewnego rodzaju klęskę urodzaju w swej detaliczności i bezprecedensowej możliwości generowania szczegółowych danych molekularnych, istnieje wciąż pewnego rodzaju tęsknota za jednolitą teorią wszystkiego. Jednym eleganckim wzorem, który opisze i wytłumaczy jak wszystko działa. Moim zdaniem ten chiński system, mimo iż powstawał w czasach, w których o naukach molekularnych i teoriach kwantowych nikt jeszcze nie śnił, stanowi wcale nienajgorszą próbę w tym opracowywaniu teorii wszystkiego. Wcale nienajgorszą – i klinicznie całkiem skuteczną.

Dr n. med. Aleksandra Grochowska