Zatoki w medycynie chińskiej

Chroniczne problemy z zatokami to problem z jakim zmaga się wiele osób. Objawy są nieprzyjemne – od zapchanego lub cieknącego nosa po bóle głowy utrudniające codzienne funkcjonowanie i koncentrację. Powody czasami są znane i zdiagnozowane, jak na przykład alergie, ale niealergiczne przewlekłe zapalenie zatok to także częsta przypadłość. Nasilenie objawów może być spowodowane błahymi okolicznościami, jak zmiany pogody, oddychanie suchym powietrzem, ekspozycja na dym papierosowy lub intensywne zapachy, mocno przyprawione jedzenie itp.

Leczenie objawowe przeważnie jest łatwo dostępne i krótkotrwale skuteczne, ale nie adresuje przyczyny – dlatego często problemy nawracają. Z kolei częste stosowanie preparatów donosowych oraz doustnych niesie ze sobą ryzyko wystąpienia skutków ubocznych lub zmniejszenia ich skuteczności z czasem.

Spojrzenie na problem z punktu widzenia medycyny chińskiej może ułatwić namierzenie przyczyny problemów z zatokami – a tym samym umożliwi zaadresowanie samej przyczyny, a nie tylko objawów. Poniżej omówię związek niealergicznych przewlekłych problemów z zatokami z problemami dotyczącymi błony śluzowej żołądka – i spojrzę na temat zarówno przez pryzmat współczesnych badań, jak i medycyny chińskiej.

Niealergiczne zapalenie błony śluzowej nosa i zatok zostało powiązane z występowaniem choroby refluksowej przełyku oraz zapaleniem błony śluzowej żołądka, a dalsze badania w tym temacie są prowadzone (Finocchio et al., 2021). Proponowanymi na ten moment w literaturze mechanizmami stojącymi za tym związkiem są podrażnienie błony śluzowej górnych dróg oddechowych przez wznoszącą się treść przewodu pokarmowego, co może powodować upośledzenie motoryki śluzowo-rzęskowej oraz skutkować niedrożnością zatok i sprzyjać nawracającym infekcjom; zmiany o charakterze neurozapalnym, przekazywane z udziałem nerwu błędnego – w efekcie stymulacji dolnego przełyku obserwowano odruchowy obrzęk zatok i nosa, co potencjalnie może prowadzić do zablokowania ujścia zatok oraz stanu zapalnego (Wong et al., 2010); pod lupę wzięto także Helicobacter pylori, której obecność stwierdza się zarówno w próbkach pochodzących z błony śluzowej żołądka, jak i jamy ustnej i nosa, a także w polipach nosa (Morinaka, Ichimiya and Nakamura, 2003).

Co ciekawe, jeśli spojrzymy na przebieg kanału Żołądka w medycynie chińskiej, pierwszym co rzuci nam się w oczy jest początek kanału; kanał rozpoczyna się bowiem na twarzy, pod okiem, w obszarze zatok szczękowych. Z kolei najwyższym punktem na tym kanale jest punkt numerowany jako ósmy, znajdujący się powyżej zatok czołowych i nieco od nich bocznie, na wysokości linii oddzielającej skórę skalpu od skóry czoła (symetryczny przebieg kanału po obu stronach twarzy wyznacza w tej okolicy płaszczyznę, obejmującą również zatokę klinową). To właśnie punkt St8 (Stomach-8, Żołądek-8) jest jednym z punktów często używanych w kombinacjach przy przewlekłych problemach zatok. Działanie za pomocą akupunktury i medycyny chińskiej daje jednak o wiele więcej możliwości, niż tylko zastosowanie tego lokalnego punktu.

Akupunktura umożliwia działanie na przyczynę problemu. Tak więc jeśli przewlekłe niealergiczne problemy zatok są wywoływane przez zaproponowane wyżej mechanizmy związane z refluksem lub podrażnianiem błony śluzowej żołądka i przełyku, skuteczną strategią może okazać się stosowanie zabiegów akupunkturowych mających na celu „przywrócenie prawidłowego kierunku przepływu Qi”, a mówiąc językiem współczesnej medycyny – zapobiegnie cofaniu treści z żołądka do przełyku. Za pomocą akupunktury możliwe jest także działanie za pośrednictwem nerwu błędnego oraz ogólne działanie przeciwzapalne; co również może zaciekawić w tym kontekście, jednym z punktów o zbadanym, silnym wpływie przeciwzapalnym, jest kolejny punkt na kanale Żołądka – St36 – znajdujący się na nodze (Oh and Kim, 2021; Fan et al., 2024). Medycyna chińska prezentuje więc szereg możliwych sposobów zaadresowania przyczyny problemu; a kiedy podejście jest właściwie dobrane do sytuacji, daje możliwość skutecznej terapii o trwałych efektach.

Podobnie możliwe jest działanie akupunkturowe na problemy zatokowe związane z alergiami – kanał Żołądka nie jest jedynym kanałem związanym z okolicą zatok i ich funkcjonowaniem. Analogicznie jak w omówionym wyżej mechanizmie, akupunkturą można adresować konkretne problemy alergiczne, prowadząc do zrównoważenia reakcji organizmu oraz załagodzenia objawów lokalnych. Myślę jednak, że to temat zasługujący na oddzielny artykuł w przyszłości.

dr n. med. Aleksandra Grochowska

Fan, X. et al. (2024) ‘Comprehensive landscape-style investigation of the molecular mechanism of acupuncture at ST36 single acupoint on different systemic diseases’, Heliyon, 10(4), p. e26270. Available at: https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e26270.

Finocchio, E. et al. (2021) ‘Gastritis and gastroesophageal reflux disease are strongly associated with non-allergic nasal disorders’, BMC Pulmonary Medicine, 21(1), p. 53. Available at: https://doi.org/10.1186/s12890-020-01364-8.

Morinaka, S., Ichimiya, M. and Nakamura, H. (2003) ‘Detection of Helicobacter pylori in Nasal and Maxillary Sinus Specimens From Patients With Chronic Sinusitis’, The Laryngoscope, 113(9), pp. 1557–1563. Available at: https://doi.org/10.1097/00005537-200309000-00027.

Oh, J.-E. and Kim, S.-N. (2021) ‘Anti-Inflammatory Effects of Acupuncture at ST36 Point: A Literature Review in Animal Studies’, Frontiers in Immunology, 12, p. 813748. Available at: https://doi.org/10.3389/fimmu.2021.813748.

Wong, I.W.Y. et al. (2010) ‘Gastroesophageal Reflux Disease and Chronic Sinusitis: In Search of an Esophageal–nasal Reflex’, American Journal of Rhinology & Allergy, 24(4), pp. 255–259. Available at: https://doi.org/10.2500/ajra.2010.24.3490.