FIZJOTERAPIA STOMATOLOGICZNA

Zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych
Co to są stawy skroniowo-żuchwowe?
Stawy skroniowo-żuchwowe są kluczowymi elementami układu mięśniowo-szkieletowego, które łączą żuchwę z czaszką. Te złożone stawy znajdują się po obu stronach głowy, tuż przed uszami. Można je wyczuć, umieszczając palce przed uszami i otwierając usta. Stawy skroniowo-żuchwowe należą do najbardziej skomplikowanych struktur w ludzkim ciele. Charakteryzują się unikalną zdolnością do wykonywania ruchów ślizgowych oraz zawiasowych, co umożliwia żuchwie ruchy w różnych płaszczyznach: w górę i w dół, na boki oraz do przodu i do tyłu. Dzięki tej wielofunkcyjności, stawy te umożliwiają wykonywanie podstawowych czynności takich jak mówienie, żucie, ziewanie i połykanie. Stawy te są wspierane przez liczne mięśnie, więzadła oraz dysk stawowy, który działa jak amortyzator, absorbując wstrząsy i umożliwiając płynne ruchy żuchwy. Gdy struktury te – mięśnie, więzadła, dysk oraz kości – nie są odpowiednio ustawione lub zsynchronizowane, mogą wystąpić różne problemy zdrowotne.

Co to jest zaburzenie skroniowo-żuchwowe?
Zaburzenia skroniowo-żuchwowe to szeroka kategoria schorzeń dotykających mięśni żuchwy, stawów skroniowo-żuchwowych oraz nerwów, które mogą prowadzić do przewlekłego bólu twarzy. Problemy te wynikają z zaburzeń w funkcjonowaniu skomplikowanego systemu mięśni, kości i stawów, które powinny współpracować w harmonii, umożliwiając mówienie, żucie czy ziewanie bez bólu i dyskomfortu.
Zaburzenia skroniowo-żuchwowe można podzielić na trzy główne kategorie, które różnią się przyczynami i objawami:
Ból mięśniowy: jest to najczęściej występująca forma zaburzeń skroniowo-żuchwowych. Charakteryzuje się bólem lub dyskomfortem w powięzi – tkance łącznej otaczającej mięśnie – oraz w samych mięśniach odpowiedzialnych za ruchy żuchwy, szyi i ramion. Ból mięśniowy często nasila się podczas ruchów żuchwy, takich jak żucie czy mówienie.
Wewnętrzne przemieszczenie stawu: to kategoria obejmująca zwichnięcia żuchwy, przemieszczenia dysku stawowego – chrząstki działającej jako amortyzator między kością żuchwy a czaszką, oraz urazy kłykcia, czyli zaokrąglonego końca kości żuchwy, który łączy się z kością czaszki. Objawy mogą obejmować trudności w otwieraniu ust oraz bolesne klikanie lub trzaski w stawie.
Choroba zwyrodnieniowa stawu: objawia się bólem, sztywnością oraz ograniczeniem ruchomości stawu, a jej postęp może prowadzić do długotrwałego uszkodzenia stawu.
Nie rzadko pacjent cierpi na kilka różnych form zaburzeń skroniowo-żuchwowych jednocześnie, co komplikuje diagnozę i leczenie. Dodatkowo, zaburzenia te mogą współistnieć z innymi problemami zdrowotnymi, takimi jak zespół chronicznego zmęczenia, zaburzenia snu czy fibromialgia, co może dodatkowo nasilać odczuwany ból i dyskomfort.

Objawy zaburzeń skroniowo-żuchwowych mogą być różnorodne i zależne od nasilenia i przyczyny stanu:
– Ból żuchwy i mięśni twarzy: Jest to najczęstszy objaw, często nasilający się rano lub późnym popołudniem.
– Bóle głowy i ból rozprzestrzeniający się za oczami, na twarzy, ramionach, szyi i/lub plecach.
– Bóle uszu lub szumy w uszach: Często nie spowodowane infekcjami wewnętrznego kanału usznego.
– Klikanie lub trzaski żuchwy: Może towarzyszyć ograniczenie ruchów ust lub ich blokada.
– Zaciskanie lub zgrzytanie zębami: Może prowadzić do wrażliwości zębów bez obecności choroby jamy ustnej.
– Zawroty głowy.
– Drętwienie lub mrowienie w palcach.
– Zmiany w zgryzie: Malokluzja, czyli zmiana w sposobie, w jaki górne i dolne zęby są wyrównane.

Co powoduje zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego?
Przyczyny mogą być różnorodne i nie zawsze łatwe do jednoznacznej identyfikacji. Zrozumienie tych przyczyn jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zapobiegania powikłaniom. Oto najczęściej występujące czynniki, które mogą prowadzić do zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych:
Nadmierne obciążenie stawów i mięśni żuchwy: codzienne nawyki takie jak żucie gumy, obgryzanie paznokci czy zagryzanie warg mogą przyczyniać się do nadmiernego obciążenia mięśni i stawów żuchwy, co z czasem może prowadzić do dysfunkcji.
Bruksizm: nawykowe zaciskanie lub zgrzytanie zębami jest znaczącym czynnikiem ryzyka. Długotrwałe napięcie mięśniowe i uszkodzenia stawu są typowymi konsekwencjami tego zaburzenia.
Urazy: urazy żuchwy, głowy lub szyi mogą bezpośrednio wpływać na funkcjonowanie stawów skroniowo-żuchwowych, powodując ból i dysfunkcję.
Genetyczne predyspozycje do zaburzeń stawowych: w niektórych przypadkach genetyczne skłonności mogą zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń skroniowo-żuchwowych.
Nieprawidłowa postawa ciała: postawa ciała, zwłaszcza nieprawidłowe ułożenie głowy i szyi, może wpływać na napięcie mięśni twarzy i szyi, co przekłada się na problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi.
Stres: wysoki poziom stresu często prowadzi do nieświadomego zaciskania szczęk i zgrzytania zębami, co może przyczyniać się do rozwoju dysfunkcji skroniowo-żuchwowych.
Nieprawidłowości w uzębieniu i uzupełnieniach protetycznych: braki w uzębieniu oraz
nieprawidłowo wykonane prace protetyczne mogą prowadzić do nieprawidłowego obciążenia stawów żuchwowych.
Zapalenie stawów i przemieszczenie dysków stawowych: choroby zapalne stawów, jak osteoartroza czy reumatoidalne zapalenie stawów, oraz przemieszczenia dysku stawowego mogą zaburzać normalne funkcjonowanie stawu.
Inne schorzenia: choroby takie jak fibromialgia czy zespół jelita drażliwego często współistnieją z zaburzeniami skroniowo-żuchwowymi nasilając ból i inne objawy.
Jak diagnozuje się zaburzenia skroniowo-żuchwowe?
Pierwszym krokiem w diagnozowaniu jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu medycznego. Zostaniesz zapytany o:
Lokalizację bólu: dokładne miejsce, gdzie odczuwasz ból.
Czas występowania: kiedy ból się pojawia i czy jest stały czy epizodyczny.
Czynniki łagodzące i nasilające: co poprawia lub pogarsza ból.
Rozprzestrzenianie bólu: czy ból pozostaje w jednym miejscu czy rozprzestrzenia się na inne części ciała.
Inne schorzenia bólowe: czy masz inne schorzenia, takie jak bóle głowy czy pleców, które mogą być powiązane.
Następnie fizjoterapeuta przeprowadzi badanie fizykalne, które może obejmować:
Ocena tkliwości: badanie wrażliwości na dotyk w obszarze głowy, szyi, twarzy i żuchwy.
Klikanie w żuchwie: sprawdzenie, czy podczas otwierania ust lub żucia występują dźwięki stawowe.
Ruchomość żuchwy: ocena, czy są trudności z otwieraniem lub zamykaniem ust.
Ponieważ ból twarzy może być również objawem innych schorzeń, takich jak infekcje zatok, uszu, różne rodzaje bólów głowy i neuralgie, fizjoterapeuta może zalecić konsultacje ze specjalistami w tych dziedzinach, aby wykluczyć inne przyczyny bólu. W celu uzyskania dokładniejszego obrazu stanu stawów skroniowo-żuchwowych, lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych, takich jak: RTG, MRI czy CT.
Jak leczy się zaburzenia skroniowo-żuchwowe?
Zaburzenia skroniowo-żuchwowe mogą być efektywnie leczone różnorodnymi metodami, dostosowanymi do indywidualnych potrzeb pacjenta. Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu dysfunkcji skroniowo-żuchwowych, oferując szereg technik mających na celu zmniejszenie bólu, poprawę funkcji stawu oraz wzmacnianie mięśni żuchwy. Oto najczęściej stosowane metody leczenia:
Fizjoterapia
Ćwiczenia terapeutyczne: są one skierowane na wzmacnianie i rozciąganie mięśni żuchwy, co pomaga poprawić zakres ruchu oraz zmniejszyć ból.
Terapia manualna: fizjoterapeuci stosują różne techniki manualne, takie jak mobilizacja stawów i mięśniowe techniki rozluźniające, które pomagają zmniejszyć ból i poprawić funkcjonowanie stawów.
Edukacja pacjenta: Fizjoterapeuci uczą pacjentów na temat prawidłowej postawy oraz technik samopomocy, które mogą zapobiegać przyszłym problemom ze stawami skroniowo-żuchwowymi.
Odciążenie stawu skroniowo-żuchwowego: minimalizowanie aktywności żuchwy, takie jak unikanie twardych pokarmów i nadmierne żucie, może przynieść znaczną ulgę.
Leki przeciwbólowe: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, są często stosowane do łagodzenia bólu. W bardziej zaawansowanych przypadkach lekarz może zalecić silniejsze środki przeciwbólowe.
Szynoterapia: stosowanie szyn nocnych lub ochraniaczy na zęby może zapobiegać zaciskaniu i zgrzytaniu zębów podczas snu.
Zmiany w diecie: spożywanie miękkich pokarmów może zmniejszyć obciążenie stawów żuchwowych i przyspieszyć proces leczenia.
Kompresy ciepłe lub zimne: stosowanie ciepłych lub zimnych okładów na obszar żuchwy może przynieść ulgę w bólu i zmniejszyć stan zapalny
Techniki relaksacyjne i zarządzanie stresem: redukcja stresu, poprzez medytację, joga czy techniki oddechowe, może zmniejszyć napięcie mięśniowe.
Interwencje chirurgiczne: rozważane są tylko w skrajnych przypadkach, gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) i biofeedback: CBT może pomóc zmienić negatywne myślenie o bólu, a biofeedback uczy kontrolowania niektórych funkcji ciała, takich jak napięcie mięśniowe.
Leczenia uzupełniające: Akupunktura czy przezskórna stymulacja elektryczna (TENS) mogą być użyteczne w łagodzeniu bólu jako uzupełnienie głównego leczenia medycznego.
Fizjoterapia jest często pierwszym i najbardziej zalecanym podejściem w leczeniu zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych, oferującym szereg technik, które można dostosować do potrzeb każdego pacjenta. Integracja tych metod z innymi formami leczenia może przynieść najlepsze wyniki w kontrolowaniu objawów tej dysfunkcji.
Jeśli doświadczasz poważnych objawów ze strony stawów skroniowo-żuchwowych, takich jak przewlekły ból żuchwy i bóle głowy, ale unikasz diagnozy i leczenia, tylko pogorszysz swój stan. Nieleczone dysfunkcje mogą prowadzić do uszkodzenia tychże stawów oraz zębów, jak również do rozwoju innych zaburzeń, takich jak bezdech senny.