Akupunktura a układ odpornościowy – co mówią badania?
Akupunktura od wieków była używana w leczeniu przeziębień, stanów zapalnych, a także jako wsparcie w rekonwalescencji. Dziś, dzięki nowoczesnym metodom biologii molekularnej, możemy coraz lepiej zrozumieć, jak konkretne punkty akupunkturowe wpływają na układ odpornościowy człowieka – i to na poziomie komórkowym.
Co to właściwie znaczy „modulacja odporności”?
Układ odpornościowy to złożony system obronny – zawiera komórki, które patrolują organizm, rozpoznają zagrożenia (np. wirusy, bakterie, komórki nowotworowe) i decydują, jak zareagować. Akupunktura nie działa jak antybiotyk czy szczepionka – nie wprowadza obcej substancji, tylko „trenuje” układ odpornościowy, by działał sprawniej, adekwatnie i zrównoważenie.
Poniżej przytaczam potwierdzony w badaniach wpływ akupunktury na poszczególne rodzaje komórek odpornościowych:
Rodzaj komórki | Wpływ akupunktury |
Mastocyty – „czujki alarmowe” Mastocyty (inaczej komórki tuczne) zawierają ziarnistości z histaminą i innymi mediatorami zapalnymi. Odpowiadają za szybkie reakcje alergiczne, ale też pełnią ważną rolę w lokalnej odporności i gojeniu tkanek. | Akupunktura aktywuje mastocyty mechanicznie, co prowadzi do kontrolowanego uwolnienia mediatorów (degranulacji), które z kolei aktywują szlaki nerwowo-immunologiczne. Ciekawostka: Największe zagęszczenie mastocytów znajduje się właśnie w pobliżu punktów akupunkturowych! |
Makrofagi – komórki żerne Makrofagi pochłaniają martwe komórki, bakterie i zanieczyszczenia. Wszczynają alarm zapalny, są więc jednocześnie zapalnymi „bohaterami i winowajcami” w wielu chorobach. | Akupunktura reguluje aktywność makrofagów typu M1 (prozapalnych) i M2 (naprawczych). |
Neutrofile – „szybkie uderzenie” To pierwsze komórki, które ruszają do akcji przy infekcji lub urazie. Są skuteczne, ale ich nadmiar potrafi uszkodzić własne tkanki. | Akupunktura ogranicza nadaktywność neutrofili, zmniejszając wydzielanie enzymów i reaktywnych form tlenu, co chroni przed stanem „autozapalnym”. |
Komórki NK – naturalni zabójcy Rozpoznają i niszczą komórki zakażone wirusem lub komórki nowotworowe, zanim zrobi to reszta układu odpornościowego. Są kluczowe w obronie przeciwwirusowej i przeciwnowotworowej. | Akupunktura zwiększa aktywność i liczbę komórek NK poprzez aktywację osi HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza) i układu współczulnego. Wpływa to na migrację komórek NK do miejsc zapalnych oraz poprawę nadzoru immunologicznego. |
Astrocyty i mikroglej – odporność mózgu W mózgu nie ma klasycznych komórek odporności, ale są tam wyspecjalizowane odpowiedniki: astrocyty (regulują środowisko neuronów) i mikroglej (odpowiednik makrofagów mózgowych). | Akupunktura wpływa na mikroglej, zmniejszając jego aktywność prozapalną w przewlekłym bólu i stresie. Zmniejsza także nadmierne pobudzenie astrocytów i pomaga przywrócić homeostazę w układzie nerwowym, ograniczając odpowiedź neurozapalną. W badaniach wykazano redukcję cytokin zapalnych w OUN po stymulacji punktów takich jak m.in. Du20 (Baihui) i LI4 (Hegu). |
Limfocyty T – „architekci odporności” Odpowiadają za kierowanie reakcjami obronnymi, uczą się zagrożeń i regulują inne komórki. Ich zaburzenia są podstawą chorób autoimmunologicznych i alergii. | Akupunktura zwiększa liczbę pomocniczych limfocytów CD4+ oraz wspiera działanie komórek T regulatorowych, które gaszą nadmierną reakcję układu odpornościowego, gdy ten staje się zbyt aktywny (np. przy alergiach, autoagresji lub przewlekłym zapaleniu). |
Limfocyty B – „fabryki przeciwciał” Limfocyty B produkują przeciwciała, które biorą udział w oznaczaniu i neutralizacji patogenów. Są także odpowiedzialne za tworzenie pamięci immunologicznej – zapamiętują patogeny i zapewniają szybką odpowiedź przy ponownej infekcji. | W chorobach autoimmunologicznych i alergiach akupunktura może redukować nadmierną aktywność limfocytów B i obniżać poziom np. IgE w alergii. Z kolei w modelach niedoboru odporności wykazano, iż akupunktura może zwiększać ilość i pobudzać dojrzewanie limfocytów B, wspomagając odporność i rekonwalescencję. |
W modelach zwierzęcych wykazano również, że odpowiedź immunologiczna po akupunkturze różni się w zależności od użytego punktu – aktywacja konkretnych szlaków biologicznych jest precyzyjna i specyficznie zależna od punktu akupunkturowego. Co więcej, akupunktura poprzez wpływ na oś HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza), moduluje poziom kortyzolu, który jest kluczowym hormonem stresu oraz reakcji odpornościowej. Akupunktura reguluje także reakcję współczulno-przywspółczulną (układ nerwowy autonomiczny), co działa nie tylko na poziomie ciała, ale także na poziomie emocji i samopoczucia psychicznego.
Komu może pomóc akupunktura?
Choć większość przytoczonych badań dotyczy modeli zwierzęcych, a zastosowania kliniczne wymagają dalszej walidacji, wyniki są spójne i wspierają potencjał akupunktury jako metody wspomagającej równowagę immunologiczną. Akupunktura — dzięki swojemu regulacyjnemu wpływowi na układ odpornościowy — może być szczególnie pomocna dla osób z szerokim spektrum problemów zdrowotnych, zarówno z osłabioną, jak i nadaktywną odpornością. Jako metoda wspomagająca świetnie sprawdzi się m.in. w przypadku:
- nawracających infekcji
- alergii
- chorób autoimmunologicznych
- stanów osłabienia po długotrwałym leczeniu
- stresu i wyczerpania psychicznego
Akupunktura nie działa jak suplement „na odporność”. Działa mądrze — reguluje system, a nie tylko go pobudza. Może wspierać odbudowę po chorobie, łagodzenie przewlekłego zapalenia, wyciszanie nadmiernych reakcji alergicznych i autoimmunologicznych. To narzędzie o potencjale nie tylko terapeutycznym, ale i profilaktycznym — wspiera długofalową równowagę ciała i umysłu.
dr n. med. Aleksandra Grochowska
Źródła:
- Fan, X. et al. Comprehensive landscape-style investigation of the molecular mechanism of acupuncture at ST36 single acupoint on different systemic diseases. Heliyon 10, e26270 (2024).
- Wang, M., Liu, W., Ge, J. & Liu, S. The immunomodulatory mechanisms for acupuncture practice. Front. Immunol. 14, (2023).